تنش سياسي پاكستان راه به كجا مي‌برد؟
حزب مسلم‌ليگ پاكستان، مهم‌ترين حزب اپوزيسيون پنجشنبه گذشته از آصف‌‌علي زرداري، رئيس‌جمهور اين كشور خواست از مقام خود كناره‌گيري كند. اين درخواست در پي راي ديوان‌عالي كشور پاكستان انجام شد كه فرمان عفو سياستمداران فاسد را لغو كرد. نوازشريف همچنين خواستار انحلال پارلمان و برگزاري انتخابات جديد شده است. اين مسائل بحران سياسي در دولت زرداري را تشديد كرده است. در رابطه با ريشه اين بحران و اينكه چرا نوازشريف خواستار لغو فرمان عفو سياستمداران فاسد شده است وضعيت كنوني پاكستان نشان‌دهنده چيست؟ موضع دولت پاكستان نسبت به درخواست‌هاي نوازشريف و همچنين پيامدهاي اين بحران و... با نوذر شفيعي، استاد دانشگاه و كارشناس ارشد امور پاكستان گفت‌وگو كرده‌ايم.
ريشه اين بحران كجاست؟
تحولات پاكستان را بايد از دو منظر نگاه كرد، يكي تحولات مربوط به عرصه داخلي پاكستان شامل فعل و انفعالات داخلي كه بين نيروهاي داخلي وجود داشته و در حال حاضر بروز كرده و دوم تحولات پاكستان به‌عنوان بخشي از تحولات منطقه‌اي كه موتور محركه آن خارج از پاكستان است. اگر سناريوي اول را در نظر بگيريم حزب مسلم‌ليگ با بهره‌برداري از ابزارهاي قدرت خود مانند ارتش، جريان مذهبي و قوه‌قضاييه قصد دارد دولت زرداري را تضعيف كرده و سرنگون كند و دولت جديدي تحت رهبري خودش سر كار آورد.
سناريوي دوم به اين معني است كه احتمالا دولت زرداري نتوانسته است انتظارات آمريكا را در برخورد با راديكاليسم برآورده كند و اين ناتواني نه از ضعف مديريت زرداري بلكه ناشي از عدم همراهي ساير نيروها و جريانات سياسي با او است.
با توجه به اين دو موضوع تحولات سياسي در پاكستان به‌سمت زايش يك نيروي جديد حركت مي‌كند.
فرمان عفو سياستمداران چه وقت صادر شد و هدف آن چه بود؟
اين فرمان در دوره رياست‌جمهوري مشرف صادر شد و هدفش نوعي آشتي ملي در پاكستان بود. هدف اين بود كه نيروهاي سياسي موجود به‌رغم مشكلات موجود علي‌الحساب در پرتو يك اصل سياسي گردهم بيايند و از حركت‌هاي انفرادي و فشار بر دولت جلوگيري شود. فرمان آشتي ملي براي حفظ دولت مشرف در مقابل فشارهاي حزب مردم و حزب مسلم‌ليگ و نيروهاي خارجي صادر شد. درواقع هدف نوعي تجميع سياسي براي كاهش فشارها بر مشرف بود.
چرا نوازشريف خواستار لغو اين فرمان شده است؟
با لغو اين قانون مي‌تواند دولت اين احساس را داشته باشد كه قاضي مستقل است و براساس تشخيص خودش اين اصل را غيرقانوني دانسته و معتقد است كساني كه مرتكب فساد شده‌اند بايد محاكمه شوند.
فرمان آشتي ملي سياسي بوده تا قضايي و حقوقي. بنابراين لغو اين فرمان مي‌تواند تحت تاثير فشارهاي حزب مسلم‌ليگ وارد شده باشد تا جاي پايي براي اين حزب در ساختار قدرت باز شود.
اگر درخواست نوازشريف اجرا شود پايه‌هاي حزب مردم آسيب‌پذير مي‌شود و حزب مسلم‌ليگ به اهداف خودش كه كسب قدرت است نائل مي‌شود.
نوازشريف خواستار بركناري زرداري، انحلال پارلمان و برگزاري انتخابات جديد شده است؛ آيا در شرايط فعلي اين درخواست‌ها عملياتي خواهد شد؟
در حال حاضر پاكستان در يك شرايط پيچيده، حساس و بغرنج به سر مي‌برد. از يك سو به‌شدت درگير جنگ با نيروهاي راديكال است و از سوي ديگر در درون‌اش نيروهاي سياسي با هم درگيرند؛ بنابراين وضعيت پاكستان در شرايط فعلي بي‌ثبات است.
تحت اين شرايط عملياتي‌شدن درخواست‌هاي نوازشريف جاي سوال دارد ولي اگر فشارهاي سياسي ادامه پيدا كند و از سوي ديگر دولت در برخورد با راديكال‌ها موفق نشود ناچار به برگزاري انتخابات جديد است و فضاي سياسي ديگري را به وجود مي‌آورد كه مي‌تواند پاكستان را آسيب‌پذير كند.
وضعيت كنوني پاكستان نشان‌دهنده چيست؟
وضعيت كنوني پاكستان نشان‌دهنده رقابت شديد بين نيروهاي سياسي، تلاش نيروهاي سياسي براي كسب قدرت، عدم انعطاف در بين گروه‌هاي سياسي براي حل اختلاف، درك ناكافي نيروهاي سياسي از شرايط پاكستان و در مجموع نوعي آشفتگي و تلاطم سياسي در پاكستان است.
موضع دولت پاكستان نسبت به درخواست‌هاي نوازشريف چيست؟
دولت پاكستان كه منظور زرداري باشد دو نوع برخورد داشته است. يكي كه قبلا مطرح شد درخواست‌های نواز‌شریف مغاير با روح دموكراسي بود؛ چون زرداري به حكم انتخابات هم اكثريت پارلمان را در اختيار داشت و هم رئيس‌جمهوري بود بنابراين غيرمنطقي است كه نوازشريف بخواهد زرداري يكي از اختیاراتش را به نيروهاي سياسي واگذار كند.
در شرايط فعلي كه مشكلاتي در اداره دولت زرداري به وجود آمده ممكن است تحت فشاري كه از سوي عربستان سعودي، آمريكا و انگليس بر دولت زرداري وارد مي‌كنند به بخشي از خواست‌هاي نوازشريف تن دهد.
موضع ارتش نسبت به بحران پاكستان چيست؟
معمولا ارتش هميشه به‌عنوان يك نيروي بسيار قوي عمل كرده و گاهي كه بي‌ثباتي سياسي رخ دهد ارتش مستقيم يا غيرمستقيم دست به كودتا زده است. در شرايط فعلي ارتش از موضع اپوزيسيون طرفداري مي‌كند.
به نظر مي‌آيد ارتش بي‌ميل نيست با بروز برخي بي‌ثباتي‌ها ابتكار عمل را به دست بگيرد.
نگاه آمريكا در رابطه با بحران پاكستان چگونه است؟
از نگاه آمريكا پاكستان وضعيت حساسي دارد و در بعضي اوقات به اين نتيجه مي‌رسد كه بيش از افغانستان به پاكستان توجه داشته باشد چون بي‌ثباتي در پاكستان ممكن است به سلطه راديكاليسم بر تسليحات اتمي اين كشور بينجامد.
در عين حال آمريكا تلاش مي‌كند نيروها را طوري مديريت كند كه اين چالش به بي‌ثباتي پاكستان منجر نشود.
پيامدهاي اين بحران چه خواهد بود؟
بدون ترديد بر مساله افغانستان بسيار تاثير‌گذار خواهد بود چون مبارزه آمريكا و پاكستان با القاعده را دستخوش تغيير مي‌كند و براي مدتي سياست آمريكا و پاكستان را تحت تاثير قرار خواهد داد. در مجموع براي كوتاه‌مدت تاثير منفي‌اي بر سياست آمريكا خواهد داشت.
چشم‌انداز بحران در پاكستان را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
به اعتقاد من چشم‌انداز نسبت به آينده تقريبا يأس‌آور است. به اين معني كه پاكستان همواره دچار تحولات سياسي بوده و بنابراين آن مديريت سياسي، تحولات سياسي را به درستي هدايت نكرده است.
گفتگوي روزنامه فرهيختگان با دکتر شفيعي ۳۰/۹/۸۸ لينک مستقيم
