١٨ ماه سرنوشت‌ساز برای اوباما
صوفی جلالوندی: باراك اوباما سه‌شنبه‌شب راهبرد جديد آمريكا در افغانستان را اعلام كرد. آمريكا در اين راهبرد ٣٠ هزار نيرو به افغانستان اعزام مي‌كند. با دكتر نوذر شفيعي استاد دانشگاه و كارشناس‌ارشد امور افغانستان در رابطه با تعداد نيروهاي اعزامي آمريكا به افغانستان، ضرورت افزايش نيرو در افغانستان، زمان بازگشت نيروهاي آمريكايي، اهداف آمريكا از اعزام نيروي بيشتر به افغانستان و چالش‌هاي پيش روي آمريكا در افغانستان گفت‌وگو كرده‌ايم.
در راهبرد جديد آمريكا چه تعداد نيرو قرار است به افغانستان اعزام شود؟
در راهبرد اوليه قرار شد تعداد نيروهاي آمريكايي نسبت به وضع موجود ١٠٠ هزار نفر افزايش يابد اما به‌دليل اينكه در داخل آمريكا فشارهايي عليه اين طرح صورت گرفت، قرار شد ورود اين تعداد نيرو يا متوقف شود يا درباره آن تصميم‌هاي جديدي اتخاذ شود. بنابراين در حال حاضر ٣٠ هزار نيرو برای ١٨ ماه به افغانستان اعزام مي‌شود.
اين تصميم محصول چه فرآيندي است؟
اين تصميم محصول دو فرآيند است؛ يكي جريان‌هايي كه خواهان اعزام نيرو به افغانستان هستند و معتقدند يكي از مشكلات اصلي آمريكا كمبود نيرو است و ديدگاه ديگري كه مخالف اعزام نيروي بيشتر و معتقد است نقص در عملكرد آمريكا و مديريتي است.
ضرورت‌هاي اعزام نيروي بيشتر به افغانستان چيست؟
تقريبا ٦-٥ ماه پيش بود كه يك سوال جدي براي دولت اوباما مطرح شد كه چرا نيروهاي آمريكايي و ناتو پس از حدود هشت سال استقرار در افغانستان به اهداف مورد نظر كه پايان دادن به تروريسم در افغانستان است دست نيافته‌اند. اين سوال باعث شد كه دولت اوباما به اين نتيجه برسد كه آمريكا از ظرفيت‌هاي خودش استفاده نبرده، بنابراين در گام اول بايد فرماندهي جنگ از حالت انفعالي و دفاعي به تهاجمي تبديل شود كه در اين رابطه ژنرال مك‌كريستال جايگزين شد. او كسي است كه در دستگيري صدام حسين نقش اصلي داشت.
گام ديگر اين بود كه به تعداد نيروها اضافه شود بنابراين افزايش نيرو برآيند برآورد آمريكايي‌ها از ميزان تهديداتي است كه در افغانستان و پاكستان وجود دارد.
چه اختلاف‌هايي ميان دموكرات‌ها و جمهوريخواهان درخصوص زمان بازگشت نيروهاي آمريكايي وجود دارد؟
تضاد و مشكلي كه در ارتباط با اعزام نيرو بين دموكرات‌ها و جمهوريخواهان وجود دارد اين است كه جمهوريخواهان مخالف اعزام نيروي بيشتر به افغانستان هستند.
اين مخالفت جمهوريخواهان صرفا نه به‌دليل اينكه نيروي بيشتر به افغانستان اعزام نشود بلكه به‌دليل مخالفت با طرح‌ها و برنامه‌هاي اوباما است.
اوباما معتقد است آمريكا بايد در يك عمليات كوتاه و سريع طالبان را سركوب كند و پس از سركوب طالبان نيروهاي آمريكايي خاك افغانستان را ترك كنند كه جمهوريخواهان مخالف اين نظريه هستند و معتقدند هرگونه كاهش يا افزايش نيروها بايد مبتني‌بر استراتژي حضور بلندمدت آمريكا در افغانستان باشد. دموكرات‌ها خواهان جدول‌بندي زمان بازگشت نيروهاي آمريكا هستند اما جمهوريخواهان خواهان تداوم حضور در افغانستان و تبديل اين كشور به پايگاه آمريكا هستند. اين اختلاف نظرها باعث شد مدت‌ها بعد از اعلام استراتژي اوباما توقفي در اجراي آن به وجود بيايد.
به نظر مي‌رسد بحث خروج يا عدم خروج نيروهاي آمريكايي بستگي به غلبه فكري يكي از دو جناح اصلي (دموكرات‌ها و جمهوريخواهان) دارد.
اهداف آمريكا از اعزام نيروي بيشتر به افغانستان چيست؟
اهداف مختلفي قابل ذكر است. يكي پايان دادن به وضعيت يك دولت ورشكسته در افغانستان بوده و ديگري استقرار در يك منطقه استراتژيك يعني منطقه جنوب آسيا، آسياي مركزي، آسياي شرقي و آسياي غربي كه قبلا آمريكايي‌ها كمتر در آن دخالت داشتند، بنابراين پيش از آنكه افغانستان مهم باشد جايگاه ارتباطي اين كشور براي آمريكايي‌ها مهم است. همچنين يكي از اهداف، مقابله با تروريسم در منطقه‌اي است كه آمريكا تصور مي‌كند مركز رشد تروريسم است. هر كدام از اين اهداف باشد اين حضور به سلطه بيشتر آمريكا در بخش ديگري از جهان منجر مي‌شود.
چه انتقادهايي به راهبرد جديد آمريكا وجود دارد؟
مهم‌ترين انتقاد‌ها در داخل آمريكا اين است كه از كجا معلوم افزايش نيرو با توجه به وضعيت طالبان بتواند مشكل آمريكا را در افغانستان حل كند. مخالفان معتقدند الزاما افزايش نيروي بيشتر ممكن است نه‌تنها مشكل را حل نكند بلكه به تلفات بيشتر نيروهاي آمريكا منجر شود.
انتقادهايي نيز در خارج از آمريكا وجود دارد مبني‌بر اينكه افزايش نيرو به معناي حل بحران نيست بلكه افزايش نيرو بايد در كنارابتكارعمل‌هاي فرهنگي و اقتصادي مطرح شود.
چالش‌هاي پيش روي آمريكا در افغانستان كدامند؟
چالش‌هاي متعددي وجود دارد. مهم‌ترين چالشي كه براي آمريكا مطرح است اينكه برداشت فرهنگي و هويتي كه از نيروهاي غربي در ذهن مردم افغانستان وجود دارد برخلاف آن چيزي است كه مدنظر نيروهاي غربي است. مردم افغانستان نظاميان غربي را خارجي قلمداد مي‌كنند چون به لحاظ آداب و رسوم، سنن و دين با مردم افغانستان متفاوت هستند و در رابطه با جغرافيا و فرهنگ افغانستان كم‌اطلاع هستند. اين مسائل باعث يك‌سري خطاهاي جدي براي آمريكا مي‌شود كه لاينحل بودن بحران را به دنبال دارد.
آيا رابطه‌اي ميان راهبرد جديد آمريكا و انتخابات رياست‌جمهوري آينده اين كشور وجود دارد؟
به نظر مي‌رسد زود است در مورد اين مساله صحبت كرد چراكه زمان زيادي از رياست‌جمهوري اوباما نمي‌گذرد. در شرايط فعلي اين مساله كمتر به بحث انتخابات رياست‌جمهوري آينده آمريكا مرتبط است اما در بلندمدت موفقيت يا عدم موفقيت به‌طور قطع مهم خواهد بود.
* گفتگوی فرهیختگان با دکتر شفیعی ۱۵آذر 1388
